Κίνηση της Σελήνης - Εκλείψεις

Η Σελήνη πραγματοποιεί ταυτόχρονα δυο κινήσεις:

1. Περιστροφή γύρω από τον άξονα της που ολοκληρώνεται σε 27,3 ημέρες

2. Περιφορά γύρω από τον πλανήτη μας με περίοδο 29,5 ημέρες και μέση απόσταση 384.000 km από αυτόν.

Επειδή οι δύο παραπάνω χρόνοι είναι σχεδόν ίδιοι, η κίνηση που κάνει η Σελήνη γύρω από τη Γη είναι σύγχρονη, δηλαδή καθώς περιστρέφεται, δείχνει συνεχώς το ίδιο πρόσωπο προς εμάς.

Εάν κάποια στιγμή η Γη παρεμβληθεί ανάμεσα στην Σελήνη και τον Ήλιο, τότε λέμε ότι έχουμε έκλειψη Σελήνης. Αντίστοιχα, εάν η Σελήνη βρεθεί ανάμεσα στον Ήλιο και τον πλανήτη μας, τότε έχουμε ηλιακή έκλειψη.

Μια έκλειψη μπορεί να είναι μερική η ολική ενώ, ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ολική ηλιακή έκλειψη καθώς ο φαινόμενος σεληνιακός δίσκος τυχαίνει να είναι ίσος με τον ηλιακό, οπότε είναι εύκολο να παρατηρηθεί το ηλιακό στέμμα.

Θα ήταν λογικό να υποτεθεί πως ανά μια περιφορά της Σελήνης γύρω από τη Γη, θα έχουμε μια σεληνιακή και μία ηλιακή έκλειψη. Αυτό, όμως, δε συμβαίνει λόγω της μικρής κλίσης του επιπέδου της σεληνιακής τροχιάς ως προς το επίπεδο της τροχιάς της Γης γύρω από τον ήλιο (επίπεδο της εκλειπτικής).

Προέλευση της Σελήνης

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με την προέλευση της Σελήνης. Συνοπτικά οι τέσσερις βασικότερες είναι:

(Α) Η Σελήνη αρχικά να ήταν ανεξάρτητος πλανήτης, που στην συνέχεια συνελήφθη από το βαρυτικό πεδίο της Γης. Αν και υπάρχουν επιχειρήματα που στηρίζουν αυτήν την θεωρία, στατιστικά, ένα τέτοιο γεγονός είναι σχεδόν αδύνατο να συμβεί λόγω της σχετικά μεγάλης μάζας της Σελήνης για δορυφόρο της Γης.

(Β) Γη και Σελήνη αποτελούσαν έναν ενιαίο πλανήτη, ο οποίος περιστρεφόταν γύρω από τον Ήλιο, βρισκόμενος, όμως, σε ρευστή κατάσταση. Με την πάροδο του χρόνου και καθώς τα βαρύτερα στοιχεία συσσωρεύτηκαν στον πυρήνα του πλανήτη ενώ τα ελαφρύτερα στην επιφάνεια του, λόγω της περιστροφής δημιουργήθηκε μια αστάθεια, με αποτέλεσμα το σώμα αυτό να αρχίσει να επιμηκύνεται μέχρι που διασπάστηκε σε δυο ξεχωριστά σώματα. Η θεωρία αυτή σήμερα θεωρείται απίθανη.

(Γ) Η Γη και η Σελήνη δημιουργήθηκαν ανεξάρτητα στην περιοχή τους, από το ίδιο πρωταρχικό ηλιακό νεφέλωμα (όπως και οι άλλοι πλανήτες), αλλά από δύο διαφορετικούς πυρήνες. Το αδύνατο σημείο αυτής της θεωρίας είναι η διαφορετική σύσταση των δυο σωμάτων.

(Δ) Η Γη συγκρούστηκε με έναν πλανήτη της τάξεως μεγέθους του Αρη. Από τη σύγκρουση αυτή ένα κομμάτι του πλανήτη σχηματίστηκε η Σελήνη, η οποία δεσμεύτηκε ταυτόχρονα από το βαρυτικό πεδίο της Γης. Η θεωρία αυτή σήμερα είναι η επικρατέστερη σύμφωνα με τα δεδομένα που προέκυψαν από τις αποστολές Απόλλων, κυρίως όμως από την αποστολή του Lunar Prospector.

Επιφάνεια και χημική σύσταση

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της σεληνιακής επιφάνειας είναι οι κρατήρες, οι οποίοι σχηματίστηκαν στο παρελθόν, κατά την πρόσκρουση μετεωριτών διαφόρων μεγεθών. Σήμερα έχουν χαρτογραφηθεί περισσότεροι από 30.000 κρατήρες με διάμετρο από ένα έως τριακόσια χιλιόμετρα. Τεράστια συγκέντρωση κρατήρων παρατηρείται στην αθέατη πλευρά του δορυφόρου μας. Επίσης, στη Σελήνη μπορούμε να διακρίνουμε όρη και οροσειρές, γεγονός που φανερώνει την έντονη, κατά το παρελθόν, εδαφολογική δραστηριότητα. Υψηλότερη κορυφή είναι το όρος Leibniz με υψόμετρο 8.000 Km. Σημαντικό μέρος του σεληνιακού τοπίου της ορατής πλευράς της Σελήνης καταλαμβάνουν και μεγάλες επίπεδες περιοχές, τις οποίες ονομάσαμε Θάλασσες ή Ωκεανούς, παρόλο που δεν περιέχουν ίχνος νερού. Φαίνεται πως έχουν σχηματιστεί από βασαλτική λάβα, κάτι που προκαλεί υποψίες για παλαιότερη ηφαιστειακή δράση. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί η Σελήνη δεν είναι σεισμικά ήρεμη, αφού δημιουργούνται σεισμοί τόσο στην επιφάνεια όσο και σε μεγαλύτερα βάθη.

Η χημική σύσταση του σεληνιακού εδάφους παρουσιάζει ομοιότητες με αυτού της Γης, ενώ, οι μέχρι τώρα έρευνες, δεν βρήκαν ενδείξεις μορφών ζωής, κάτι που άλλωστε ήταν αναμενόμενο.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ενδείξεις που έχουμε για την ύπαρξη πάγου νερού στους δύο σεληνιακούς πόλους, όπως προέκυψε από τις τελευταίες αποστολές στη Σελήνη. Πιο συγκεκριμένα, τα χαρακτηριστικά της ανάκλασης ραδιοκυμάτων από την επιφάνεια των πόλων, όπως μετρήθηκαν από το δορυφόρο Clementine, είναι παρόμοια με αυτά ανάκλασης ραδιοκυμάτων σε πάγο. Οι ενδείξεις αυτές επανέφεραν το ενδιαφέρον του ανθρώπου για τη Σελήνη. Στην συνέχεια, δεδομένα και μετρήσεις από την αποστολή Lunar Prospector έδειξαν πως υπάρχουν σημαντικές ποσότητες υδρογόνου συγκεντρωμένες στους πόλους. Το υδρογόνο αυτό μπορεί να ανήκει σε υδάτινο πάγο. Μπορεί όμως και να προέρχεται από την απορρόφηση του ηλιακού ανέμου από το σεληνιακό έδαφος. Έτσι, αν και οι νέες μετρήσεις έδωσαν ισχυρότερες ενδείξεις για το θέμα της ύπαρξης πάγου στη Σελήνη, δεν επαλήθευσαν τις προηγούμενες παρατηρήσεις, και έτσι, το θέμα βρίσκεται ακόμη υπό διερεύνηση. Ίσως το LunarSAT ρίξει λίγο φως...

Εξερεύνηση της Σελήνης: Γιατί;

Η επιβεβαίωση ύπαρξης πάγου στον δορυφόρο μας είναι ένα γεγονός ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, καθώς θα έδινε το έναυσμα για την εφαρμογή σχεδίων που προβλέπουν την εγκατάσταση μόνιμης σεληνιακής αποικίας. Μια σεληνιακή βάση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την πραγματοποίηση πολλών επιστημονικών πειραμάτων, θα επέτρεπε την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της σελήνης, θα προσέλκυε πρωτότυπες μορφές εμπορικών επενδύσεων (διαστημικός τουρισμός), ενώ η εμπειρία που θα απεκόμιζε η ανθρωπότητα θα ήταν πολύτιμη για την περαιτέρω εξερεύνηση και εξάπλωση στο ηλιακό σύστημα. Προφανώς, η τεχνολογία που θα αναπτύσσονταν, οπωσδήποτε θα χρησίμευε σε μια μελλοντική επανδρωμένη αποστολή στον πλανήτη Αρη. Για όλα αυτά βέβαια, η ύπαρξη νερού στην Σελήνη είναι το πρώτο και καθοριστικό βήμα, καθώς το νερό είναι απολύτως απαραίτητο για την επιβίωση και την υποστήριξη κάθε ανθρώπινης παρουσίας.